Jak ograniczyć powstawanie kamienia nazębnego?

Kamień nazębny powstaje w wyniku mineralizowania się płytki nazębnej, ściśle przylega do powierzchni zęba. W 80% składa się ze związków wapnia i fosforanowych, a oprócz tego zawiera bakterie, białka, węglowodany i niewielkie ilości lipidów. Najczęściej występuje w miejscach trudniej dostępnych dla zabiegów higienicznych, czyli m.in. na powierzchniach stycznych oraz w okolicy ujść dużych ślinianek, czyli na dolnych siekaczach i kłach od strony językowej.

Starannie dbam o higienę, a i tak powstaje u mnie dużo kamienia – jak to możliwe?

Zdarzają się przypadki pacjentów, którzy mimo prowadzonej higieny jamy ustnej, mają problem z dużymi ilościami kamienia powstającymi w ciągu kilku miesięcy. Tak naprawdę nie do końca poznaliśmy wszystkie czynniki wpływające na intensywność tworzenia się kamienia nazębnego. Tempo to jest bardzo zróżnicowane u poszczególnych osób i zależy od kilku czynników:

• higieny (nie chodzi tylko o osoby nieprzestrzegające higieny, ale również o osoby przestrzegające jej w niewłaściwy sposób)
• dietetycznych (część badań wskazuje, że wysoko białkowa i wysoko węglowodanowa dieta wiążą się z dużą ilością kamienia nazębnego),
• genetycznych,
• mikrośrodowiska bakteryjnego jamy ustnej
• zasadowego pH i szybkości wydzielania śliny
• stężenia wapnia i fosforanów we krwi
• dostępu do opieki stomatologicznej i regularnych zabiegów higienizacyjnych
• a także wieku, płci i pochodzenia etnicznego.

Właściwie prowadzona higiena to podstawowa broń w walcem z kamieniem nazębnym

W pierwszej kolejności warto udać się do higienistki stomatologicznej, która oceni poprawność wykonywanych przez nas zabiegów higienizacyjnych jamy ustnej i w razie potrzeby doradzi co warto zmienić, poprawić czy dodać.

Zachęcam każdego do korzystania ze szczoteczki elektrycznej – oscylacyjno-rotacyjnej lub sonicznej. Żadna szczoteczka manualna nie umyje zębów tak dokładnie jak szczoteczka elektryczna, niezależnie od sprawności i wprawy osoby jej używającej. Choć badania wskazują, że szczoteczki oscylacyjno-rotacyjne lepiej oczyszczają zęby z płytki nazębnej, to dentyści często słyszą od swoich pacjentów, którzy mieli problem z dużą intensywnością tworzenia się kamienia nazębnego, że od kiedy stosują szczoteczkę soniczną problem ten jest znacznie mniejszy. Niewątpliwie ta kwestia wymaga dokładniejszego zbadania.

Nie zapomnij o nitkowaniu!

Żadna szczoteczka, niezależnie od tego czy manualna czy elektryczna, nie jest w stanie oczyścić przestrzeni międzyzębowych, dlatego nitkowanie jest równie ważne co szczotkowanie zębów. Niestety bardzo niewielu moich pacjentów o tym pamięta.

Nitkowanie zębów należy wykonywać przed szczotkowaniem. Nie zniechęcajcie się widząc krwawienie z dziąseł, to normalne – płytka nazębna zalegająca w trudno dostępnych przestrzeniach międzyzębowych, wywołuje stan zapalny okolicznego dziąsła, co objawia się m.in. jego krwawieniem. Wystarczy kilka dni właściwej higieny, aby stan zapalny się wyciszył i dziąsła przestały krwawić.

Dla ułatwienia można się zaopatrzyć w trzymadełko do nici, które ułatwi oczyszczanie tylnych zębów.

Dlaczego płyn do płukania powinien stać się elementem codziennej higieny jamy ustnej?

Płytka nazębna to miękki nalot, który zaczyna odkładać się na zębach po ich umyciu, składający się m.in. z bakterii i glikoprotein. Po kilkunastu godzinach płytka nazębna zaczyna się mineralizować, przekształcając się w kamień nazębny. Chcąc wygrać z kamieniem, musicie zadbać o dokładne usuwanie płytki nazębnej i ograniczenie jej powstawania, poprzez zmniejszenie ilości bakterii odpowiedzialnych za jej rozwój. Pasty do zębów wspomagają usuwanie płytki nazębnej, ale mają słabe działanie przeciwdrobnoustrojowe, dlatego należy je wspierać płynem do płukania jamy ustnej. Płyn stosujemy rano i wieczorem przed umyciem zębów (wieczorem po nitkowaniu zębów, przed szczotkowaniem) i po każdym posiłku.

Chlorheksydyna jest uznana za „złoty standard” wśród substancji przeciwdrobnoustrojowych stosowanych w płynach do płukania jamy ustnej. Niestety nie może być stosowana przewlekle, ponieważ po ok. 14 dniach zaczyna przebarwiać zęby na brunatny kolor i wywołuje zaburzenia smaku. Z tego powodu należy ją stosować w określonych warunkach, najlepiej na zalecenie specjalisty.

Inną substancję o silnym działaniu bakteriobójczym jest chlorek cetylopirydyny, jest powszechnie stosowany w zapaleniach jamy ustnej i gardła.

Uważam, że najlepszym wyborem do stosowania na co dzień są płyny na bazie produktów roślinnych. Są one bezpieczne i nie powodują skutków ubocznych. Należy jednak być uważnym, ponieważ dany produkt nie zawsze posiada opisane przez producenta właściwości i potwierdzoną naukowo skuteczność. Należy stosować różne płyny na zmianę, nie powinno się stosować jednego płynu na stałe, ponieważ może to wykształcić oporność wśród drobnoustrojów na zawarte w nim substancje.

Substancje roślinne o potwierdzonej naukowo skuteczności do stosowania na co dzień:

• olejki eteryczne, takie jak olejek eukaliptusowy, goździkowy, tymol, mentol, eugenol i olejek z drzewa herbacianego mają szeroki zakres działania przeciwbakteryjnego, przeciwgrzybiczego oraz przeciwwirusowego, działają także odświeżająco na oddech
• ekstrakt z granatu ma silne działanie przeciwzapalne i bakteriobójcze wobec bakterii odpowiedzialnych za próchnicę i zapalenie przyzębia, ogranicza również zdolność tych mikroorganizmów do przylegania do powierzchni zęba. Dzięki tym właściwościom istotnie ogranicza ilość powstającej płytki nazębnej
• ekstrakt z zielonej herbaty podobnie jak ekstrakt z granatu, wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. W badaniach wykazywał podobną skuteczność w ograniczaniu powstawania płytki nazębnej co „złoty standard” – chlorheksydyna.
• ekstrakt z neem – to roślina znana z tradycyjnej ajurwedyjskiej medycyny stosowana do leczenia różnych dolegliwości, m.in.infekcji, gorączki czy chorób skóry. Ma działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze, badania potwierdziły, że ogranicza powstawanie płytki nazębnej i zmniejsza stan zapalny dziąseł.
• miswak to gałązki pochodzące z korzenia drzewa arakowego. Są to naturalne szczoteczki do zębów, ale ze względu na pewne ryzyko ich stosowania, lepiej wybierać produkty zawierające ekstrakt z miswaka, który dzięki wysokiej zawartości chlorków ogranicza powstawanie kamienia nazębnego. Ponadto ma działanie bakteriobójcze, a zawarte w nim olejki eteryczne działają antyseptycznie i odświeżająco oddech.
• ekstrakty z kory lukrecji lub magnolii wykazują działanie wobec bakterii próchnicotwórczych

Jakie pasty do zębów stosować?

Żadna pasta nie jest w stanie usunąć kamienia nazębnego, jest to możliwe tylko przy użyciu skalera ultradźwiękowego. To co możecie zrobić, to ograniczyć intensywność tworzenia nowego kamienia. Podstawową substancją zwalczającą kamień nazębny zawartą w pastach do zębów są pirofosforany. Część producentów niesłusznie przypisuje im działanie wybielające. Ich działanie polega jedynie na ograniczaniu  powstawania nowego kamienia nazębnego, nie usuną już istniejącego.

Pamiętajcie, że najważniejszą funkcją pasty do zębów jest wspomaganie remineralizacji i wzmacnianie zębów. Działanie to zapewnia jej dodatek fluoru oraz związków wapnia i fosforanowych (hydroksyapatytu, amorficznego fosforanu wapnia i innych). Jedynie fluor ma niewielkie działanie przeciwbakteryjne, wobec jednej z bakterii próchnicotwórczych – S. mutans. Inną substancją często dodawaną do past, skuteczną wobec tej bakterii jest ksylitol. Nie zapominajcie jednak, że bakterii odpowiedzialnych za próchnicę jest wiele. Nie wystarczy zwalczenie tej jednej, aby ograniczyć ilość powstającej płytki nazębnej i wygrać z próchnicą. Z tego właśnie powodu swoim pacjentom zalecam stosowanie na co dzień płynów do płukania jamy ustnej o szerokim spektrum działania przeciwbakteryjnego oraz wspierających zdrowie dziąseł.